İZSU'nun Sayıştay raporu açıklandı: 'Çiğli Atıksu Tesisi' ve 'kurum zararı' detayı
İzmir Büyükşehir Belediyesi iştiraki İZSU2nun 2022 yılı Sayıştay raporu açıklandı. Raporda Çiğli Atıksu Tesisi ile ilgili dikkat çeken bulgulara yer verildi.
Yenigün'den Sıla Arabacıoğlu'nun haberine göre İzmir Su ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlüğü'nün (İZSU) 2021 Sayıştay Raporu açıklandı.
Raporda barajlardan çevre kirliliğine kadar dikkat çeken bulgulara yer verildi. Çiğli Atıksu Artırma Tesisi arazisinde depolanan ve biriken çamurun çevre sorunu yarattığına dikkat çekildi Öte yandan Çiğli Atıksu Arıtma Tesisinin çevre izni veya geçici faaliyet belgesinin bulunmadığı da dile getirilirken, “İzmir Su ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlüğü 2022 Yılı Sayıştay Düzenlilik Denetim Raporu 30 gerekçesiyle İl Müdürlüğünce idari para cezası kesildiği görülmüştür” ifadelerine yer verildi.
DSİ DETAYI DİKKAT ÇEKTİ
2021 yılı raporunda da yer alan Gördes Barajı yine gündeme geldi. Yetersiz su alınmasına rağmen suyun maliyeti karşılandığına dair detaya yer verilirken bütçeye yük oluşturduğuna dikkat çekildi. Sayıştay, yeni bir protokol düzenlemesine gidilmesinin doğru olacağını vurguladı. Gördes Barajı ile ilgili açıklamanın tamamı şu şekilde:
İdare ile Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü (DSİ) arasında İzmir iline içme, kullanma ve endüstri suyu sağlanması amacıyla Gördes Barajı ile ilgili 16.11.2006 tarihinde, yapım bedelinin yarısı, su verilmeye başlandıktan sonra İZSU tarafından karşılanmak üzere bir protokol imzalanmış, protokol gereği İZSU’nun, kendisine düşen payı barajdan su verilmeye başlandıktan sonra ödemeye başlaması gerekirken, su verilmeye başlanmadan; tam olarak su dönemler için DSİ tarafından gecikme faizi ile birlikte bedel talep edilmiş, bu da İZSU açısından satamadığı suyun maliyetine katlanmak durumunda bırakılmış, bütçesinde karşılıksız bir yük oluşturmuştur.
Bütün bunlara rağmen İZSU, hiç su alamadığı dönemde, 2016 yılında, protokol gereği doğan borcunu ödemeye başlamış olup 2016 yılında 8.382.117,39 TL, 2017 yılında 8.810.095,99 TL, 2018 yılında 11.042.138,07 TL, 2019 yılında 11.190.074,53 TL ve 2020 yılında 15.677.722,84 TL ödeme gerçekleştirmiştir. DSİ 2011 yılında ilk suyu vermesine rağmen 2010 yılından başlayarak protokole istinaden, kendi hesabıyla dört yıl sonra, 2014 yılında alacak talebinde bulunmuş, 2014 yılına kadar borç tespiti ve talebinde bulunmamış olmasına rağmen, bu dönemler için de gecikme faizi talep etmiştir. DSİ tarafından İZSU Genel Müdürlüğüne ödeme için tahakkuk ettirilen toplam tutar 100.706.168 TL anapara ve 16.245.078,02 TL faizden oluşmaktadır. Alınması gereken su miktarı ve alınan su miktarı kıyaslanıp çıkan sonuç, tahakkuk eden ödeme tutarına oranlandığında, eğer alınan suyla orantılı bir ödeme yapılacak olsaydı, İZSU Genel Müdürlüğü tarafından yapılması gereken ödeme tutarının 25.328.537,10 TL olması gerekirdi. Bunun sonucu olarak; gelirlerinin yaklaşık %80’ini su satışından elde eden bir kuruma, dağıtımını yapacağı suyu vermeden, başka bir ifadeyle, taahhütlerini tam olarak yerine getirmeden, maliyet yüklemek, ana iştigal alanının (su satışı) birim maliyetini yükseltmek anlamına geleceğinden, kent sakini olan her abonenin ek maliyete katlanmasına sebep olmaktadır.
‘KAYIP KAÇAK ORANI YÜKSEK’
2021 Yılı Su Kayıpları Yıllık Raporu’nda, bazı ilçelerde gerçekleşen su kayıp kaçak oranının su oranının, mevzuatta belirtilen sınıra göre yüksek olduğu tespit edildi. Tespit edilen bu ilçelerde su kayıp kaçak oranı; Torbalı yüzde 44,06, Seferihisar yüzde 43, Kiraz yüzde 56,68, Kınık yüzde 57,5, Foça yüzde 44,3, Beydağ yüzde 47,04, Bergama yüzde 48 olarak tespit edilirken merkez 11 ilçede bu oran yüzde 28,44 olarak gerçekleşti.
‘KURUM ZARARA UĞRADI’
Sayıştay raporunda proje kredisinin geri ödemesi döviz cinsinden yapılmasına rağmen Türk Lirası olarak değerlemesi sebebiyle kurumun zarara uğratıldığını belirtildi. İlgili kısım şu şekilde:
İdarenin 30.04.2013 tarihinde yaptığı sözleşme ile yurt dışı kaynaklı Çiğli 4. Faz Atıksu Arıtma Tesisi İnşaat Projesi için 2014 yılında 3 parça olarak kullanmış olduğu toplamda 28.000.000,00 Euro kredinin alındığı tarihlerde Türk Lirasına çevrildiği ve 2022 yılı sonu itibarıyla İdare hesabında Türk Lirası olarak değerlemesinin yapıldığı görülmüştür
IFC (International Finans Corporation) ile yapılan sözleşme neticesinde İdarenin kullanımına verilen 28.000.000,00 Euro kredi, 24.09.2014 tarihinden itibaren Çiğli 4.Faz Atıksu Arıtma Tesisi İnşaat Projesi için kullanılmaya başlanmış ve 3 parça halinde gelen kredi geldiği tarih itibarıyla Türk Lirasına çevrilmiş ve ilgili inşaat projesi için harcanmaya devam edilmiştir. 2013/102935 ihale kayıt numaralı “Çiğli Atıksu Arıtma Tesisi 4. Faz İnşaatı İşi” ihalesi 30.10.2013 tarihinde yapılmış olup yaklaşık maliyeti 137.710.481,96 Türk Lirasıdır. Söz konusu işin ihalesi 88.447.000,00 Türk Lirası bedelle ihale edilmiş ve yüklenici firma ile 25.07.2014 tarihinde sözleşme imzalanmıştır.
“Çiğli Atıksu Arıtma Tesisi 4. Faz İnşaatı İşi” yüklenici firmanın taahhüdünü ihale dokümanı ve sözleşme hükümlerine uygun olarak yerine getirmemesi nedeniyle, 31.03.2016 tarih ve 04/220 sayılı Yönetim Kurulu Kararı ile feshedilmiştir. Söz konusu iş feshedildiğinde tamamlanma oranı %61,95 olarak tespit edilmiştir. Gelinen süreçte 24.06.2020 tarihine dek kredi tutarı üzerinden “Çiğli Atıksu Arıtma Tesisi 4. Faz İnşaatı” için bazı giderler yapılmış ve o tarihten itibaren Türk Lirası olarak İdarenin hesaplarında vadeli olarak tutulmaktadır.
2022 yılı sonu itibarıyla söz konusu krediden 24.021.556,75 TL’nin İdare hesabında olduğu tespit edilmiş olup kredi alındığı tarihten itibaren döviz olarak tutulsa (vadesiz hesaplarda tutulsa dahi) ve harcama talimatı üzerine Türk Lirasına çevrilmesi halinde 87.710.191,20 TL olarak İdare hesabında yer alacaktı. Bu durumda İdare 63.688.663,55 TL kur zararına uğratılmıştır.
BULGURLAR SIRALANDI
35 maddede sıralanan bulgular kısaca şu şekilde:
1. Abonelere Yapılan Borç Taksitlendirme Uygulamasına İlişkin Koşulların Belirlenmemiş Olması
2.Arıtma Tesislerinden Çıkan Çamurların Çiğli Atıksu Arıtma Tesisi Arazisinde Depolanması ve Biriken Çamurun Şehirde Çevre Sorunu Yaratması
3. AYKOME Yönetmeliği’nde Belirlenen Yükümlülüklerin Yerine Getirilmemesi Sebebi ile Ceza Ödenmesi
4. Bağlantı Kalite Kontrol Ruhsatı Verilen İşletmelerin Denetimlerinin Etkin Yapılmaması
5. Bazı Endüstriyel Atıksu Üreten İşletmelerin Bağlantı Kalite Kontrol Ruhsatı Olmaksızın Faaliyette Bulunması
6. Bazı İlçelerde Su Kayıp Kaçak Oranının Yüksek Olması
7. Beydağ ve Kınık İlçe Merkezlerinde Atıksu Arıtma Tesisi Bulunmaması
8. Birim Fiyat Teklif Almak Suretiyle İhale Edilen Yapım İşlerinin Bir Kısmının Metraj Listelerinde Hatalı Hesaplamalar Yapılması
9. Çiğli Atıksu Arıtma Tesisinin Çevre İzni veya Geçici Faaliyet Belgesinin Bulunmaması
10. DSİ Bölge Müdürlüğü Tarafından Sondaj İzni Verilen Kuyular ile İzinli veya Kaçak Kuyulardan Ne Kadar Su Çekildiği ve Hangi Amaç İçin Kullanıldığına Dair (Faydalı Tüketim Miktarı) Bilgi ve Denetimin Yapılamaması, Atık Su Bedelinin Alınamaması
11. Elektrik Enerjisi Teşvikinden Yararlanmayan Su Arıtma Tesislerinin Bulunması
12. Güzelhisar Baraj Suyundan İnsani Kullanım Amacıyla Yeterince Yararlanılamaması
13. Harcama Yetkilisi ve Mutemetlerine Verilen Avansların Mevzuata Uygun Olmaması ve Amacı Dışında Kullanılması
14. İdare Tarafından Oluşturulan Abone Kayıtlarında, Abone Tiplerinin Bir Kısmının Hatalı Belirlenmesi
15. İdarece İhale Edilen Yapım İşleri Nedeniyle Ortaya Çıkan Malzemenin Hafriyat Alanlarına Naklinin Kontrol Edilmemesi
16. İdarenin Alıcı Ortamlara Doğrudan Atık Üreten Kuruluşlara Denetim Yapma Yetkisinin Bulunmaması
17. İdarenin Elektrik Enerjisi Tedarik Ettiği Belediye Şirketinin İdareyle Sözleşmesini Tek Taraflı Olarak Feshetmesine Rağmen Sözleşme Cezai Hükümlerinin İşletilmemesi
18. İdarenin Şebeke Hattı veya Kuyularından Elde Edilen Sularla Gemilere Su Satışı Yapılan Liman ve Marinalara Uyguladığı Su Tarifesinin Düşük Kalması
19. İlçe Şube Müdürlüklerinde Taşınır Sistemine Kayıtlı Olmayan Depoların Olması ve Bu Depolarda Taşınır ve Muhasebe Sistemine Dahil Olmayan Taşınırların Bulunması
20. İş Artışı Yapılan ve Süre Uzatımı Verilen Bazı Yapım İşlerinde Bütün Riskler Sigorta Bedel ve Sürelerinin Güncellenmemesi
21. Katı Atık Depolama Tesislerine Kirlilik Önlem Payının Hesaplanmaması
22. Kaynak Sularına İlişkin Bilgilerin Paylaşılmaması Sebebi ile Bazı İlçe Belediyelerinin Kaynak Suları Harcının Takip ve Tahsilatını Yapamaması
23. Köyden Mahalleye Dönüşen Bölgelerdeki İçme Suyu Tesislerinin Elektrik Abone Tipi Değişikliklerine İlişkin Başvuruların Yapılmaması
24. Özel Tankerlerle Su Satışı Yapanlara İlişkin Denetimlerin Yapılmaması
25. Proje Kredisinin Geri Ödemesi Döviz Cinsinden Yapılmasına Rağmen Türk Lirası Olarak Değerlemesi Sebebiyle Kurumun Zarara Uğratılması
26. Sözleşmesi Feshedilen İşlere İlişkin Nakit Teminatların Güncellenmeden Gelir Kaydedilmesi
27. Su Tarifesinin Belirlenmesinde Yağmur Sularının Uzaklaştırılması İçin Yapılan Harcamalara İlişkin Hesaplanan Amortisman Giderlerinin Dikkate Alınması
28. Şebeke Suyu Abonesi Olmayan Ancak Atık Su Sistemine Dâhil Mesken Abonelerine İlişkin Bilgilerin Bazı İlçe Belediyeleri ile Paylaşılmaması
29. Tarımsal Arazi Niteliği Bulunan Bölgelerde İmar Mevzuatına Aykırı Olarak İnşa Edilen Evlerin Tarımsal Abone Grubu Üzerinden Faturalandırılması
30. Toplu İş Sözleşmesinde Liyakat İlkesi ile Bağdaşmayacak Hükümlere Yer Verilmesi
31. Yağmursuyu ve Atıksu Ayrık Sistem Yatırımlarının Tamamlanmaması Sebebiyle Arıtma Tesislerinin Kullanım Ömrünün Azalması
32. Yangın Hidrantı Yapımı için Büyükşehir Belediyesi ile Protokol Yapılmaması
33. Yapım İhalelerinde Uygulanan Revize Birim Fiyatların Resmi Rayiç ve Analizlerle Kıyaslanmaması
34. Yapım İşlerinde Uygulama Projesi Hazırlama Zorunluluğuna Uyulmadan Ön ve Kesin Proje Üzerinden İhaleye Çıkılması ,
35. Yeterli Su Alınamayan Barajın Bedelinin DSİ’ye Ödenmesi