“Aman kalktı göç eyledi Avşar elleri, aşıp aşıp giden eller bizimdir. Arap atlar yakın eder ırağı, yüce dağdan aşan yollar bizimdir of…”

Anadolu coğrafyasında yaklaşık 200 yıldır bir marş gibi söylenegelen Dadaloğlu’nun bu dizeleri, Akdeniz’in sahil ve ovalarıyla İç Anadolu yaylaları arasında sürüp giden konar-göçer üretim biçimini ve bu toplulukların merkezi otorite ile yaşadığı çatışmaları konu alır.

Göçersem öldürürler, göçmezsem ölürüm ikilemi

Dadaloğlu’nun “bizim eller” diye andığı Avşar boylarının Halep düzlüklerinden Çukurova’ya, Rakka’dan Kayseri Pınarbaşı ve Sivas yaylalarına uzanan devinimleri bin yıldır bu toprakların hafızasında yer etmiştir. Selçuklu’dan Osmanlı’ya süregelen konar-göçerler ile yerleşikler arasındaki çatışmalar da bu coğrafyanın iklim ve biyolojik gerçekliğine bakılmaksızın sivil halk arasında; çoğu zaman da merkezi otoriteyle “göçerler” arasında devam etmiş.

Üretim alanları giderek yok oluyor

Bugün sayıları çok az kalsa da Anadolu’daki bu kadim üretim kültürünü yaşatma çabası veren konar-göçer Yörükler her türlü zorluk ve baskılara maruz kalıyor. Otlakların daralması, Otoyollar, vahşi madencilik, HES ve baraj projeleri gibi doğal yaşam alanları üzerinde tahribata neden olan girişimler son yıllarda geleneksel hayvancılığa büyük darbeler vurdu. Oysa yeme, ilaca ve enerjiye bağımlı endüstriyel hayvancılığın sürdürülebilir bir model olmadığını bizzat yaşayarak öğreniyor bu toplum.

Geleneksel hayvancılık bu toprakların zorunlu gerçeği

Bugün İtalya’dan Fransa’ya, Yunanistan’dan Avusturya’ya birçok Avrupa ülkesinde de göçebe hayvancılık destekleniyor. Çünkü bu üretim biçimi bir yanıyla coğrafyanın ve iklimin zorunlu kıldığı bir gerçeklik. Bir başka yanıyla binlerce yıldır coğrafya ile birlikte evrilen bir model. Kontrollü ve bilinçli yapıldığı sürece bizim gibi ülkeler için hem kırsal yoksulluğun önlenmesinde hem de beslenme bağımsızlığının sağlanmasında hayati önemde.

Hayvancılıkta son yıllarda ithalata dayalı bir sorun çözme kolaycılığına gidilirken, yerel ve geleneksel üretim adeta öksüz bırakıldı. Verilen destekler de hem doğru kullanılmıyor, hem de yetersiz kalıyor.

Şap hastalığı yüzünden yaylaya göç engelleniyor

Kışı Akdeniz sahillerinde geçiren konar-göçerler için yayla zamanı geldi. Mersin kıyılarında kışlayan Sarıkeçili Yörükleri Konya ve Karaman bölgelerindeki yaylalara göçmek için hazırlanıyorlar ancak göçün önüne bu yıl da şap hastalığı engel olarak çıktı. Irak’ta ortaya çıkan şap hastalığı nedeniyle Tarım ve Orman Bakanlığı geçtiğimiz ay ülke içinde şehirlerarası hayvan nakli yasaklanmıştı. Sürüleriyle yaylalara göç etmek isteyen çobanlar, aşı yapıldıktan sonra verilecek olan geçiş belgeleriyle yola koyulmak zorunda. Ancak bölgede yaşanan aşı sorunu yollarını bağlıyor. Konar-göçer küçükbaş hayvan yetiştiricileri aşı sorununa çözüm bulunmasını bir an önce yaylalara göçün önünün açılmasını talep ediyor.

Pervin Savran: Göç zamanı geldi, keçiler yerinde durmaz

Sarıkeçililer Yaşatma ve Dayanışma Derneği Başkanı Pervin Savran, göç zamanı gelmesine rağmen ailelerin yaylalara göçünün engellendiğine işaret ederek, yetkililerin yeterli şap aşısı bulunmadığını dile getirdiklerini söylüyor. Kendilerinin de aşı arayışına girdiklerini ancak bulmakta zorluk çektiklerini dile getiren Savran, “Bizim hayvanlarımızda henüz bir şap hastalığı belirtisine rastlanmadı ancak yine de tedbirli olmak için önlem almak zorundayız. Görüştüğümüz yetkililer aşıların yetersiz olduğunu söylüyorlar. Göç zamanı geldiğinde keçiler yerinde duramaz. Vakti gelince hayvanlar zincire de vursanız durmaz. Çobanlarımızın yemleri bitti, otlatma alanları da yangınlar ve başka nedenlerden dolayı iyice daraldı. Bu yüzden bir an önce göç yoluna koyulmamız lazım” dedi.

'Gelsinler 200 TL'ye et verelim, idarede organizasyon yok'

Yanlış hayvancılık politikalarının büyükbaş hayvancılığı bitirdiğini dile getiren Savran, küçükbaş hayvancılığın da bitirilmek istendiğini savunarak, “Gelsinler biz 200 TL’den et verelim. Hem üretici kazansın hem de tüketiciler doğal ve sağlıklı et yesin. Bizim bunu sağlayacak altyapımız var. Her konuda hazırız, organize olabilecek durumdayız. Ama kimse üreticinin potansiyelini, elindeki görmüyor. İdarede bir organizasyon yok. Yasak var, ceza var, tutuklama var ama organizasyon yok. Mademki yasaklama getiriliyor, o zaman elinizde hazır aşınız olsun, bizi mağdur etmeyin” görüşünü dile getirdi.

‘Biz lütuf istemiyoruz, engel olunmasın yeter'

Küçükbaş hayvancılıktaki en önemli sorunlardan birinin üreticilerin desteklenmeyişi ve ürünlerin değerlendirilememesi olduğuna da değinen Pervin Savran, “Biz bir lütuf istemiyoruz. Sadece engel olunmasın yeter. Karşılaştıkları zorluklar üreticileri canından bezdiriyor. Her yıl sorunlarımız konuşuluyor ama çözüm için atılması gereken adımlar bir türlü atılmıyor. Üretim giderek geri gidiyor” dedi. 

Kimse bizden süt talep etmiyor

Süt fiyatlarındaki artışa da değinen Savran, “Biz oğlakların hakkı diyerek çiğ süt satışı yapmıyoruz. Keçilerin göğsüne varıp sarılmayız, öncelik oğlakların beslenmesidir. Göç biter yaz yurduna yerleşiriz, oğlaklar da doğadan beslenmeye başladığında o zaman biraz süt sağarız. Ancak buna rağmen en sağlıklı süt olan keçi sütünü de piyasa fiyatının yarısına vermeye razıyız. Ama gelip kimse bizden talep etmiyor” diye konuştu.